У традыцыйнай культуры беларусаў хлеб заўсёды быў сімвалам сямейнага дабрабыту, жыццёвага ладу, шчаслівай долі і росквіту самой сядзібы. Насенне жыта сімвалізавала бессмяротнасць.

У вуснай паэтычнай традыцыі захавалася вялікая колькасць паданняў аб паходжанні хлеба, аднак у кожным з іх падкрэсліваецца, што гэта самы вялікі дар Бога чалавеку. І гэта на самай справе так, таму што самы каштоўны дар Нябёсаў – Жыццё – для беларуса немагчыма ўявіць без галоўнага падарунка прыроды – жыта. Гэтыя словы – Жыццё (жывот) і жыта – нават “нарадзіліся і выраслі” з аднаго кораня.

Старажытнае паданне распавядае: калісьці калоссе жыта расло невялікай купінкай ад самай зямлі. Але знямоглыя жнейкі пачалі прасіць Бога, каб каласы сталі вышэйшымі, бо вельмі ж нязручна ім жаць. Бог выканаў просьбу жнеек: жытнёвыя сцябліны сталі больш высокімі.

У другім паданні гаворка вядзецца аб тым, як Бог пакараў людзей за непавагу да хлеба: выцягнуў колас, зрабіў яго доўгім, але пустым – зерня пакінуў вельмі мала, толькі так, каб людзі не памерлі ад голаду.

Сярод беларусаў існуе паданне і аб тым, што першы колас Гасподзь кінуў сабаку, які вельмі хацеў есці, але ён не стаў чапаць падарунак Бога, а аднёс яго свайму гаспадару – чалавеку, які пасеяў гэтае зерне.

Так у людзей з’явіўся хлеб. Як бачым, жыццё чалавека напрамую звязана з самай галоўнай культурай наваколля, аднак у сувязі з тым, што гэта культура была свяшчэнным зернем, наша міфалагічная спадчына не падае саму гіпотэзу паходжання расліны.

Сказана проста і ясна – Бог даў! І ўжо сам гэты факт абумовіў свяшчэннае стаўленне чалавека да жыццядайнага падарунка Творцы. З цягам часу жытнёвы хлеб стаў галоўным складальнікам у паўсядзённай ежы нашых продкаў. Ураджай жыта даваў надзею на добрае жыццё ў будучым годзе.

Няўрод часам заканчваўся трагедыяй – галоднай смерцю. Нездарма з палеткамі, на якіх раслі збожжавыя культуры, чалавек размаўляў, як з лепшым сябрам. З той жа нагоды жытнёвыя палоскі былі аб’ектам свяшчэннага ўшанавання ў кантэксце шматлікіх каляндарных абрадаў.

Напрыклад, у Веткаўскім і суседніх раёнах Гомельшчыны ў дзень святкавання Ушэсця выконваюць адзін з самых старажытных сярод усходніх славян абрад, які носіць назву “Ваджэнне і пахаванне стралы”.

У заключнай частцы гэтага абраду ўсе яго ўдзельнікі ідуць да жытнёвага поля, зрываюць тры каласы і адразу ж закопваюць іх у зямлю, пры гэтым загадваюць сваё самае патаемнае жаданне.

Мясцовыя жыхары глыбока перакананыя, што гэтыя жаданні здзейсняцца. Амаль паўсюдна на Беларусі існавала традыцыя перадаваць ніве сілу асвячоных на Вербніцу галінак вярбы: гаспадар уторкваў галінкі ва ўсіх кутах жытнёвага поля.

Каб перасцерагчы ніву ад граду і надаць ёй патэнцыю спрыяльнага развіцця, рэшткі велікоднай ежы (косткі, шалупінне асвячоных яек) таксама закопвалі на ўскрайку поля.

Аўтар: «Народная газета».