Спецыяльна прыгатаваная каша была абавязковай рытуальнай стравай у структуры радзінна-хрэсьбіннай абраднасці. Яе выкарыстанне ў гэты святочны час павінна было забяспечыць нованароджанаму здароўе, шчасце, багацце, а парадзісе захаваць здольнасць нараджаць і надалей.

«Бабіна-каша», якую гатавала бабка-павітуха да хрэсьбіннага застолля, выконвала адну з галоўных роляў, таму абрад і атрымаў назву ў гонар галоўнага святочнага атрыбута.

Выкуп і дзяльба кашы сталі галоўным абрадавым стрыжнем сямейна-родавага святкавання. Напрыканцы хрэсьбіннага застолля бабка-павітуха выносіла гаршчок з кашай, накрывала яго ручніком і ўздымала як мага вышэй да столі, тым самым жадаючы, каб дзіця расло высокім, дужым і здаровым.

Затым усе прысутныя павінны былі выкупіць «долю» нованароджанага. Дзеля гэтага бабку-павітуху адорвалі грашыма і прасілі аддаць кашу. Падораныя грошы клалі на талерку.

Частку сабраных грошай аддавалі бабцы-павітусе, астатнія – парадзісе «на пялюшкі». Пасля гэтага гаршчок быццам незнарок білі аб стол так, каб ён рассыпаўся на некалькі частак.

Па тым, якую форму захавала каша, прысутныя варажылі аб лёсе нованароджанага: калі каша не рассыпалася, гэта было добрым знакам. Затым кашу дзялілі паміж усімі прысутнымі за сталом.

Частку яе трэба было з'есці як мага хутчэй, каб гэтак хутка загаварыла дзіця, а частку адносілі дахаты, каб пачаставаць сваіх дзяцей. У некаторых рэгіёнах кашу варылі і пры ацёле каровы.

Пасля таго, як карова расцеліцца, накрывалі святочны стол і гатавалі кашу, якую падавалі напрыканцы застолля, а частку яе адносілі жывёліне. Пры гэтым ціха гаварылі наступныя словы: «каб кароўка бегла памыківала, а цялятка пабрыківала».

Каб карова лёгка ацялілася і на наступны год, першымі кашу елі жанчыны і толькі потым мужчыны. Каша займала цэнтральнае месца і на вяселлі. Кашу падавалі не толькі гасцям, але ў адной місе ставілі і перад маладымі.

У некаторых мясцінах ім дазвалялася на працягу ўсяго вяселля есці толькі гэтую страву, каб у іх нараджаліся дужыя і здаровыя дзеці.

На Палессі, калі нявеста захавала цнатлівасць, маладым варылі салодкую кашу, калі ж не – то ў кашу сыпалі шмат солі і перцу, каб маладыя елі і плакалі.

Кашу як святочную рытуальную страву гатавалі і падчас будаўніцтва хаты. Калі укладвалі бэльку ў чырвоным куце, то да яе прывязвалі гаршчок кашы, загорнуты ў кажух.

Гэта павінна было сімвалізаваць дабрабыт і сямейнае шчасце. Адно з галоўных рытуальных дзеянняў улазінаў – прыгатаваць кашу ў старой хаце і перанесці яе ў новую, каб з сімвалічнай стравай перайшла удача, дабрабыт і прыбытак.

Автор: Аксана КАТОВІЧ, Янка КРУК, «Звязда».

Крыніца: http://www.belarustime.ru/belarus/nativeword/f056e15c77c7e199.html