Мы ўжо неаднаразова адзначалі, што фактычна кожны прадмет, які быў выкарыстаны ў абрадзе, атрымліваў статус рытуальнага атрыбута і пасля завяршэння абрадавых дзеянняў набываў у вачах людзей здольнасць спрыяць урадлівасці зямлі і паляпшэнню дабрабыту, перамагаць хваробы, прыварожваць каханага, засцерагаць чалавека ад дрэннага ўздзеяння зайздросных людзей.

Напрыклад, адна справа — звычайная свечка, зусім іншую ступень стаўлення да яе мела “грамніца” або вянчальная свечка. Звычайнае белае курынае яйка ў шэрагу выпадкаў таксама станавілася атрыбутам побытавай магіі вясковай гаспадыні.

Трэба было дакладна ведаць, калі іх збіраць (толькі да заходу сонца), у які час садзіць на яйкі курыцу-квактуху (на маладзіковай фазе Месяца), у які дзень тыдня (у жаночыя дні, каб было больш курачак, чым пеўнікаў), цотную або няцотную колькасць пакідаць для квактухі (калі няцотную — будзе больш пеўнікаў, цотную — курачак).

Зразумела, што зусім іншы статус мела чырвонае велікоднае яйка, ды яшчэ асвячонае ў царкве. Выключнымі прадуцыравальнымі здольнасцямі надзялялася яйка, якое было атрымана з рук святара напрыканцы святочнага набажэнства.

Аднак, лічылася, найбольшую цудадзейную сілу набывала тое яйка, якім абменьваліся з першым стрэчным чалавекам. У этнаграфічных запісах зафіксавана даволі шмат спасылак на цудадзейнасць не толькі асвячонага велікоднага яйка, але і яго шкарлупак, крошак асвячонага хлеба і іншых страў.

Так, у “Беларускім зборніку” Е.Раманаў адзначаў: “Рэшткі ад асвячонага стала (хай сабе гэта будзе лушпінне з яйка ці костка) спальваюць. Але некаторыя гаспадары збіраюць такія рэшткі і перад сяўбою закопваюць іх у зямлю на сваёй ніве: гэта захоўвае пасевы ад буры і граду”. Пасля вяртання з храма адно свянцонае яйка гаспадыня абавязкова клала ў чырвоны кут за абразы.

На працягу ўсяго года яно выконвала ролю надзейнага абярэга ад усялякіх непрыемнасцей: ад хвароб дамачадцаў, ад сварак у хаце, ад штукарстваў дамавіка, ад маланкі і пажару. Такое яйка магло ляжаць тры і болей гады і не псавалася. За абразамі маглі захоўваць і шкарлупкі ад першага з’едзенага яйка.

Адно велікоднае яйка пакідалі для асвячэння зерня ў час засевак. Яго клалі ў зерне ў тую сявеньку, з якой звычайна гаспадар рабіў самае першае засяванне. Ён браў яйка з сабой у поле і мог перад пачаткам работы з’есці сам, мог закапаць у зямлю, а мог раскрышыць і рассыпаць па ворыве.

Людзі верылі, што выкарыстанне святочнага атрыбута будзе спрыяць захаванню ўраджаю ад маланкі, дажджу і ўсялякіх грызуноў. У некаторых рэгіёнах гэты абрад абстаўлялі далучэннем яшчэ некаторых сакральных атрыбутаў.

У зерне, якім засявалі, клалі крошкі з першага святочнага стала, шкарлупкі ад першага з’едзенага яйка, а таксама асвечаную або перапаленую чацвярговую соль. Трэба сказаць, што ўвогуле фактычна ва ўсіх святах, якія адзначаліся ў прамежку ад Вялікадня і да Купалля, яйка было адным з асноўных рытуальных атрыбутаў.

Крыніца: http://www.ng.by/ru/issues?art_id=31529